بازاندیشی و اعتبارسنجی برهان صدیقین ابن سینا

اثبات واجب الوجود و امکان و چگونگی شناخت او، از اهم مسائل فلسفه است. در میان براهین متعددی که برای اثبات واجب از سوی اندیشمندان، مانند: برهان امکان و وجوب، برهان حرکت، برهان حدوث و برهان نظم و … ارائه شده، برهان صدیقین از برا هین پرسابقه و مشهور به شمار می رود . درتاریخ فلسفه اسلامی ، اولین کسی که این برهان را ارائه داد، شیخ الرئیس ابن سینا بود و پس از اوفلاسفه ی بسیاری به آن پرداختند و هر یک تلاش کردند تا تقریر دیگری از برهان صدیقین ارائه دهند. دراین رساله ابتدا به ذکر انواع راه های رسیدن به خدا، فلسفه نامگذاری برهان صدیقین و سیر تاریخی این برهان و مباحثی دیگر، تحت عنوان کلیات پرداخته شد. سپس، ضمن تبیین مبادی براهین ابن سینا، از جمله مفهوم امکان و وجوب، قانون علیت و امتناع دور و تسلسل، به بیان تقریرات شیخ الرئیس در آثار مختلفش از جمله الشفا، النجا ه، المبدأ و المعاد، الرساله العرشیه، التعلیقات، دا نش نامه علائی و الاشارات والتنبیهات پرداختیم . بعلاوه، با توجه به این که ابن سینا، عنوان " برهان صدیقین " را در کتاب " الاشارات والتنبیهات " مطرح کرده است، سعی شد ، باتبیین مراحل آن، تصویر روشن و واضحی از " برهان صدیقین ابن سینا " ارائه گردد و بیان شود که براهین اثبات واجب در آثار شیخ الرئیس یک سیر تکاملی را پیموده تا این که در نهایت در کتاب " الا شارات والتنبیهات " صورت تکامل یافته ی " برهان صدیقین " را به خود گرفته است سپس به ذکر مباحثی تحت عنوان ویژگی های برهان صدیقین پرداخته وملاک ومعیار برهان را مشخص کردیم . بادقت دربیانات ابن سینا دو ویژگی برای صدیقین بودن برهان استخراج شد که با وقوف براین مسئله، می توانیم به بازشناسی برهان صدیقین از غیر صدیقین بپردازیم . در خاتمه، حدود بیست و شش اشکال را که بر برهان ا بن سینا مطرح شده بود ، جمع آوری نموده ونشان داده شد که این اشکالات بر برهان شیخ وارد نبوده و " برهان صدیقین ابن سینا " همچنان جایگاه ممتاز و ویژه ی خود را دارد. واژگان کلیدی : برهان صدیقین، ابن سینا، اثبات واجب ، علت، واجب و ممکن